Het Kelderluik-arrest: Criteria voor Gevaarzetting

A: Vandaag duiken we in een van de meest invloedrijke arresten in het Nederlandse civiele recht: het Kelderluik-arrest. Het ECLI-nummer is ECLI:NL:HR:1965:AB7079, voor de juristen onder ons.

B: Het is zo'n iconische zaak! Ik hoor de naam en denk meteen aan dat verhaal over die man die in de kelder viel. Maar wat waren precies de feiten die tot dit arrest leidden?

A: Het speelt zich af op 23 februari 1961, in het oude Café De Munt aan het Singel in Amsterdam. Mathieu Duchateau, een bezoeker, was onderweg naar het toilet toen hij ongelukkig in een openstaand kelderluik viel.

B: Een openstaand kelderluik... dat klinkt als gevaarzetting, nietwaar? Wie had dat luik dan open laten staan?

A: Dat was Sjouwerman, een medewerker van The Coca-Cola Export Corporation. Hij was bezig met het bevoorraden van het café en had het luik opengezet, vermoedelijk met wat kratten eromheen, maar zonder adequate afzetting. Duchateau raakte daarbij ernstig gewond.

B: En wat was de eerste reactie van de rechter op deze valpartij?

A: Het Hof in Amsterdam oordeelde in hoger beroep dat zowel Mathieu Duchateau als Coca-Cola 50% aansprakelijk waren. Een gedeelde schuld dus, en die verdeling is cruciaal voor de criteria die de Hoge Raad later zou formuleren. Oké, nu we de feiten van de val van Duchateau kennen, is het tijd om te kijken naar de kern van dit arrest: de vier criteria die de Hoge Raad opstelde voor 'gevaarzetting'. Dit is de juridische maatstaf om te bepalen of iemand onrechtmatig heeft gehandeld door een gevaarlijke situatie te creëren.

B: Aha, dus dit is de checklist die ze gebruiken om schuld te beoordelen? Welke waren dat ook alweer?

A: Precies, een soort checklist. Het eerste criterium is: de mate van waarschijnlijkheid waarmee de niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid kan worden verwacht. Oftewel, hoe groot is de kans dat mensen niet goed opletten in deze situatie?

B: En in het café, met mensen op weg naar het toilet... is die kans dan best groot, toch?

A: Dat klopt, en dat brengt ons bij het tweede criterium: de hoegrootheid van de kans dat daaruit ongevallen ontstaan. Een open kelderluik in een doorgang, dat verhoogt die kans aanzienlijk.

B: Logisch. Als niemand oplet en er ligt een gevaar, dan gebeuren er ongelukken.

A: Inderdaad. Het derde punt is de ernst die de mogelijke gevolgen daarvan kunnen hebben. Een val in een kelder is geen klein ongemak, dat kan ernstige blessures opleveren, zoals we bij Duchateau zagen.

B: Absoluut. Gebroken benen, dat is serieus. En het vierde criterium?

A: Het vierde, en vaak cruciale, criterium is de mate van bezwaarlijkheid van te nemen veiligheidsmaatregelen. Wat kost het om het gevaar te voorkomen? Plaats een stoel, een bordje, sluit het luik af... Soms zijn simpele maatregelen voldoende om grote risico's af te wenden. Na toepassing van de vier criteria concludeerde de Hoge Raad dat Sjouwerman, de Coca-Cola-medewerker, nalatig was. Hij had moeten anticiperen op onoplettendheid van bezoekers, zeker gezien de ernstige gevolgen van een open luik en de gemakkelijk te nemen, maar nagelaten, veiligheidsmaatregelen.

B: Dat Sjouwerman nalatig was, is duidelijk. Maar Duchateau kreeg ook 50% van de schuld. Hoe kwam die 'eigen schuld' tot stand? Wat had hij dan precies moeten opmerken?

A: De rechter oordeelde dat Duchateau de deels geblokkeerde toiletdeur en de kistjes naast het open luik had moeten zien. Dit waren waarschuwingssignalen die om extra voorzichtigheid vroegen. Zijn eigen onoplettendheid droeg bij aan de val.

B: Dus de onoplettendheid was wederzijds. Die 50/50-verdeling is exemplarisch voor dat principe.

A: Precies. En deze criteria zijn nog steeds de basis voor gevaarzetting in het Nederlandse aansprakelijkheidsrecht.